გოგონა დრაკონის ტატუთი

სტიგ ლარსონი

ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობამ  სტიგ ლარსონის ე.წ. ”მილენიუმის ტრილოგიის” პირველი წიგნი – ”გოგონა დრაკონის ტატუთი” – გამოსცა. წიგნი საკმაოდ ვრცელტანიანია, თუმცა მკითხველს ყურადღების მოდუნების საშუალებას არ აძლევს. მოვლენები ელვისებური სისწრაფით ვითარდება და სხვადასხვა საინტერესო ფაქტები სწრაფ-სრაფად ენაცვლებიან ერთმანეთს.
ისტორია იმდენად ჩახლართულია, იმდენი პიროვნების ვინაობა, მათი სოციალური სტატუსი თუ საქმიანობაა აღწერილი, რომ კითხვის დროს ხანგრძლივი პაუზის (3-4 დღე) გაკეთების შემთხვევაში წიგნის თავიდან წაკითხვა  იქნება საჭირო უკვე მიღებული ინფორმაციის აღსადგენად. ”გოგონა დრაკონის ტატუთი” დეტექტიური ჟანრის ნაწარმოებია და მასში მოქმედებები რამდენიმე მიმართულებით ვითარდება. სიუჟეტები ისე ენაცვლებიან ერთმანეთს თითქოს ორ სხვადასხვა ფილმს ერთდროულად უყურებ.

მოქმედება 2000-იან წლებში ვითარდება.  ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებული სამი ადამიანი ცდილობს გამოიძიონ 40 წლის წინანდელი მკვლელობა და დაადგინონ მკვლელის ვინაობა. საქმით დაინტერესებულია მულტიმილიონერი ჰენრიკ ვანგერი. მისი ვარაუდით ძმის შვილი ჰარიეტ ვანგერი შურისძიების მიზნით ოჯახის რომელიმე წევრმა მოუკლა.

პოლიტიკური ჟურნალის ცნობილმა ჟურნალისტმა მიქაელ ბლუმკვისტმა სასამართლო პროცესი წააგო მულტიმილიონერ ჰანს ერიკ ვენერსტრომის წინააღმდეგ. მას ცილისწამებაში დასდეს ბრალი. მისი იმიჯი შეირყა, ნდობა დაიკარგა და სამი თვით სასჯელის აღკვეთაც შეეფარდა. ჟურნალისტი ეკონომიკის მიმომხილველი იყო და მსხვილი კომპანიების ფინანსურ მაქინაციებს იძიებდა. ბლუმკვისტის არასახარბიელო მდგომარეობით ”ისარგებლა” ჰერნიკ ვანგერმა და საკმაოდ სოლიდური თანხა შესთავაზა ძმის შვილის მკვლელობის გამოძიების სანაცვლოდ. აქვე დაჰპირდა ვენერსტრომის წინააღმდეგ მტკიცე მასალების გადაცემასაც, რასაკვირველია გამოძიების დასრულების შემდეგ. ბლუმკვისტი დათანხმდა ვანგერის შეთავაზებულ წინადადებას.

მესამე პირი, რომელიც გამოძიებაში ერთვება გახლავთ ჰაკერი ლისბეთ სალანდერი – გოგონა დრაკონის ტატუთი. ლისბეთი გამორჩეულია არა მარტო მისი თანატოლებისგან, არამედ მთლიანად საზოგადოებისგან, რომელმაც ის გონებაშეზღუდულად გამოაცხადა. უემოციო. იშვიათად მომღიმარი. არ უყვარს ბევრი ლაპარაკი, ფიქრის პირდაპირი გამხმოვანებელი.

ბლუმკისტი საქმის მსვლლობისას, ჰაკერ გოგონას მოძებნის და გამოძიებაში დახმარებას თხოვს.
მათ საგამოძიებო საქმიანობას ვანგერის დინასტია და გამოცდილი პოლიციელი სკეპტიკურად უყურებენ.  თუმცა, ამის საპირისპოდ მათ უამრავი საინტერესო რამ აღმოაჩინეს, რაც 40 წლიანი გამოძიების მანძილზე მიჩქმალული იყო. საქმე ეხებოდა არა მხოლოდ ერთი გოგონას მკვლელობას, არამედ – ქალთა სერიულ მკვლელს.  ნელ-ნელა მიქაელი და ლისბეთი რწმუნდებიან რომ სწორ კვალზე დგანან რომ მკვლელს მალე გამოააშკარავებენ.

წიგნში ბევრია დაძაბული მომენტები, გასროლა, სექსი, დრამატული სიუჟეტები, საინტერესო მიგნებები… ერთი სიტყვით მკითხველს მთლიანად ითრევს, ხდება მოვლენების თანამონაწილე და დრო არ რჩება მოსაწყენად.

რაც ყველაზე მთავარია: გამოძიება სრულდება სრულიად მოულოდნელი შედეგით!

”გოგონა დრაკონის ტატუთი” – არის წიგნი დეტექტივების, ჩახლართული ისტორიების და ზოგადად წიგნის მოყვარულთათვის.

მბრძანებელიც და შემსრულებელიც

XX საუკუნეში მე-2 მსოფლიო ომის შემდეგ, საფრანგეთში გამოიცა ფრანგი მწერლის რობერ მერლის რომანი ”La Mort est mon Métier” – “სიკვდილი ჩემი ხელობაა”. თავის დროზე საბჭოთა კავშირმა აღნიშნული რომანი საავტორო უფლების დაცვით შეიძინა. შემდეგ ის ითარგმნა როგორც რუსულ, ასევე საბჭოთა სხვა რესპუბლიკების ენაზე, მათ შორის ქართულ ენაზეც. 

რობერ მერლი რომანში მოგვითხრობს რუდოლფ ლანგის (სინამდვილეში ოსვენციმის საკონცენტრაციო ბანაკის  კომენდანტის რუდოლფ ჰესის) ამბავს. ნაწარმოების კითხვისას ცხადი ხდება, რომ პარიზში რუდოლფის მამა მეძავს გადაეყარა და მასთან სექსუალური კავშირი დაამყარა. როდესაც ის გონს წამოეგო, გააცნობიერა, რომ ამ უღირსი აქტით მან დაარღვია ახალი აღთქმის ერთ-ერთი მცნება. სწორედ იმ წყეული დღიდან რუდოლფის ”ღვთისმოსავმა” მამამ გადაწყვიტა საკუთარ თავზე აეღო ყველა ის ცოდვა, რომელსაც მომავალში მისი ოჯახის წევრები ჩაიდენდნენ. თავისი შვილი, რუდოლფი კი, ყოველგვარ ბუებრივ და ადამიანურ უფლებას მოკლებული, მამის მხრიდან განუწყვეტელ სტრესულ მდგომარეობაში ჩაყენებული და ტრავმირებული ეკლესიისათვის გადაელოცა.

ბავშვობიდანვე რუდოლფს სისასტიკით აღსავსე ცხოვრება ჰქონდა. მამამისი გულქვა არსება იყო და ადამიანური ურთიერთობების არაფერი გაეგებოდა. ტვინიკოსმა მამამ შვილი აქცია რობოტად, რომელიც ნაცისტური პარტიის სამსახურში ჩადგა. ცოლადაც პარტიის წევრი შეირთო.  

რუდოლფ ლანგი და მსგავსი მენტალიტეტის მქონე გარეწრები, როგორც წესი, არიან მშიშარა კომფორმისტები, რომლებსაც პარტიულობა სჭირდებათ ნიღბად საკუთარი ცხოვრების კომფორტულად მოწყობისათვის. ხოლო რაც მათ ინტერესებში არ შედის ასეთ პირმეტყველ ცხოველებს სულ ცალ ფეხსაცმელზე ჰკიდიათ.

რობერ მერლის აზრით, მსგავსი დანაშაულებრივი გარემოსა და იმფანტილური დამოკიდებულების შექმნა შესაძლებელია ისეთ საზოგადოებებში, სადაც ხალხის აზრს ჩალის ფასი აქვს. ძალაუფლება ერთი ადამიანის ხელში გადადის და საზოგადოებრივ კონტროლს არ ექვემდებარება. ამგვარ სისტემაში მკვლელობა პრობლემის მოგვარების უსწრაფესი საშუალებაა. ავტორის თქმით, ნაცისტური რეჟიმის სამსახურში ასიათასობით რუდოლფ ლანგები იყვნენ, რომლებიც გამოირჩეოდნენ ზნეობით უზნეობაში და კეთილსინდისიერებით უსინდისობაში. რას გულისხმობს აღნიშნული სიტყვათშეთანხმება?

ნაცისტური რეჟიმის მმართველობის დროს, წვრილფეხა კადრები უფროსის ბრძანებას კეთილსინდისიერად, ყოველგვარი დაფიქრება-განსჯის გარეშე ასრულებდნენ. ვინაიდან ეს ბრძანება თავისი არსით არა მხოლოდ ზნეობას იყო მოკლებული, არამედ დანაშაულებრივიც გახლდათ, ამიტომ ბრძანებელიც და შემსრულებელიც – ორივე თანაბრად არის პოლიტიკური და სამხედრო დამნაშავე.

რომანის მთავარი პერსონაჟის ქმედება არ იყო მისთვის ნიშანდობლივი ბოროტებით განპირობებული, არამედ – უფროსისადმი ერთგულებით, ბრძანებლისადმი ბრმა მორჩილებით. მას აზრადაც არ მოსვლია გაერკვია სახელმწიფო პოლიტიკის მიღმა რა იყო დაფარული და იქცეოდა ისე, როგორც მოვალეობის კეთილსინდისიერი შემსრულებელი: იღებდა დავალებას ადამიანთა მასიურ გაჟლეტაზე და უნაკლოდ ასრლებდა მას. სწორედ ამასი მდგომარეობს ბრძანების გაუანალიზებლად შესრულების შემზარაობა.

პოსტს კი დავასრულებ ალბერტ აინშტაინის სიტყვებით:  ”სიტყვა პროგრესს არ ექნება არავითარი აზრი, სანამ ბავშვები იქნებიან უბედურები”.

2 + 2 = 5

RADIOHEAD – არის ჯგუფი, რომელსაც ყოველთვის დიდი სიამოვნებით ვუსმენ.  ჯგუფი, რომელიც ნამდვილად ახერხებს გარკვეული დროით მაინც მოგწყვიტოს გაუფერულებულ, გაურკვეველ, ჩახლართულ რეალობას. ამ ბრიტანულ მუსიკას აქვს ეს თვისება. აღნიშნულ პოსტში მუსიკის უფრო პოლიტიკურ მხარეზე უნდა ვთქვა. ინსტრუმენტზე, როგორც შინაგანი უკმაყოფილების გამოხატვის ერთ-ერთი საუკეთესო საშუალებაზე. უფრო კონკრეტულად, საქმე ეხება ცნობილ, ძალიან ბევრისმთქმელ ტრეკს, სახელწოდებით 2+2=5. სწორედ ამ მელოდიის ანიმაციურ ვიდეოს შესაბამისადაა ნათქვამი –  მარტივი და გენიალური. ინსპირაცია, რასაკვირველია ჯორჯ ორუელის ნაწარმოებებია – “1984” და “ცხოველების ფერმა”.

ჯორჯ ორუელის “ცხოველების ფერმა” პირველად დაიბეჭდა 1945 წელს როგორც პოლიტიკური სატირა. წიგნის მთავარი მოვლენები დაფუძნებულია სტალინის ეპოქის ამბებზე. ორუელი, რომელიც თავად იყო დემოკრატიული სოციალისტი და დამოუკიდებელი ლეიბორისტული პარტიის წევრი, აკრიტიკებდა სტალინსა და მის რეჟიმს და უნდობლობით იყო განწყობილი სტალინიზმის მიმართ, გამოიარა რა სამოქალაქო ომი ესპანეთში. ნაწარმოებში ცხოველები და მოვლენები გაიგივებულია საბჭოთა კავშირში მიმდინარე ამბებთან. მაგალითად, ღორი ნაპოლეონი გაიგივებულია სტალინთან, რაზეც ორუელი პირდაპირ უთითებს 1945 წლის 17 მარტის წერილში გამომცემელთან.

რა ხდება ვიდეო კლიპში?

ვიდეო კლიპში ნათლად ჩანს ცხოველთა ჰარმონიული თანაარსებობა, მანამ, სანამ ღორმა არ ჩაიგდო ხელში მმართვის სადავეები. სწორედ იმ მომენტიდან ”აირია მონასტერი”, თანაც მაგრად.  გამოჩნდა  მომხვეჭელობას დაწაფებული, გაზულუქებული, კაპიტალისტი, არაჰუმანური “ღორი”! რომელსაც ფერმაში მოაქვს ტელევიზორი – გაბითურების და გონებრივი გათიშულობის – ერთ საუკეთესო საშუალება.  საინტერესო  და ყურადსაღები ფაქტია ის, თუ რა გავლენას ახდენს ტელევიზორი ცხოველებზე. რას ანახვებენ  ეკრანზე?! ესაა ეროტიკა! ტელევიზიის მეშვეობით ღორმა დაანგრია ცხოველთა შეხმატკბილებული თანაარსებობა. მოაკლდათ მათ სამუშაო საათები (TV-სთან სხედან უმეტესწილად და ამიტო).

ნაპოლეონი (ღორი) ცხოველთა ფერმის ლიდერია აჯანყების შემდეგ. მას ჰყავს საიდუმლო პოლიცია, ძაღლების სახით, რომლებიც მას იცავენ.

დრო გადის…

ფერმაში დარჩენილმა ცხოველებმა გადაწყვიტეს მმართველობის ისეთი სისტემა შეექმნათ, რომელიც განსხვავებული იქნებოდა ადამიანის მიერ შექმნილისა. აკრძალული იყო: ტანსაცმლის ჩაცმა, საწოლზე წოლა, ფულის გამოყენება, ალკოჰოლის მიღება…  დროთა განმავლობაში, ფერმა, განვითარებასთან ერთად, “ეცემოდა ადამიანის დონემდე”. საბოლოოდ მისი ერთპიროვნულ მმართველს, ღორს სახელად “ნაპოლეონი”, უკვე ვერავინ არჩევდა ნამდვილი ადამიანებისგან. თავისუფლება შეზღუდეს (ჩიტი დაიჭირეს, რომელიც ნამდვილად  იყო თავისუფლების და სილაღის სიმბოლო). ვინ ვინ და ისევ ღორმუცელას ხელი ერია ამ საქმეში. ცხოველები აჯანყდნენ ღორის წინააღმდეგ, რადგან ფერმაში ისევ ადამიანური წესრიგის დამყარებისკენ მიდიოდა ყველაფერი. თუმცა, ამაოდ. ღორს ძაღლები იცავენ.  ოდესღაც ჯანზე და ფერზე მოსული რქოსნები გახდნენ სკილეტები, აი ის დამპალი ძალაუფლება ხელში ჩაგდებული ჩლიქოსნები კი გასიებულები,იღრინებიან სახელმწიფოს სადავეებით ხელში. RADIOHEAD – ის ვიდეო იმით მთავრდება, რომ თავის დროზე ცხოველების მიერ შექმნილი პირობები მთლიანად ირღვება. მაგალითად: კლიპის ბოლოს სვავი აზის პირუტყვის ლეშს და ჭამს. არადა თავის დროზე ”ანიმალიზმის” შვიდი ცნება ქონდათ მიღებული:
I. ორ ფეხზე მოსიარულე ყველა არსება მტერია.
II. ყველა ოთხ ფეხზე მოსიარულე ან ფრთოსანი არსება მეგობარია.
III. არცერთი ცხოველი არ ჩაიცვამს ტანსაცმელს.
IV. არცერთი ცხოველი არ დაიძინებს საწოლში.
V. არცერთი ცხოველი არ დალევს ალკოჰოლს.
VI. არცერთი ცხოველი არ მოკლავს სხვა ცხოველს.
VII. ყველა ცხოველი თანასწორია.
საფინალო კადრებით კი აბსოლუტურად ყველაფერი უგულებელყოფილია.

ვისაც ”ცხოველების ფერმა” წაკითხული გაქვთ, ალბათ ადვილი ამოსაცნობია, რომ რომანში აღწერილი სხვადასხვა ცხოველი სხვადასხვა ადამიანის ხასიათსა თუ საზოგადოებაში მის მდგომარეობას გამოხატავს. მაგალითად: დაუნდობელი ძაღლები – ხელისუფლებისადმი ერთგულ დასაყრდენს, პოლიციელებს განასახიერებენ, ცხვრები – მუდამ მორჩილ და თვინიერ ამომრჩევლებს, ცხენები კი დღენიადაგ შრომით გატანჯულ, დამონებულ საზოგადოებას.

დასასრულს მინდა ვთქვა, რომ ”ცხოველების ფერმა” ძალიან კარგი გაკვეთილია, ცხოვრებისეული. წიგნში ყველაფერი საყურადღებოა და კიდევ ერთი დადასტურება იმისა, რომ სახელმწიფოს პროპაგანდისტული მანქანა ყოველთვის წინ მიუძღვება ყველაზე გულუბრყვილო, პასიურ და ადვილად სამართავ ადამიანებს. სამაგიეროდ ვერ იმორჩილებენ განათლებულ, ნიჭიერ პიროვნებებს, ამიტომაც ტოტალიტარიზმს სძულს ინტელექტუალები.