მბრძანებელიც და შემსრულებელიც

XX საუკუნეში მე-2 მსოფლიო ომის შემდეგ, საფრანგეთში გამოიცა ფრანგი მწერლის რობერ მერლის რომანი ”La Mort est mon Métier” – “სიკვდილი ჩემი ხელობაა”. თავის დროზე საბჭოთა კავშირმა აღნიშნული რომანი საავტორო უფლების დაცვით შეიძინა. შემდეგ ის ითარგმნა როგორც რუსულ, ასევე საბჭოთა სხვა რესპუბლიკების ენაზე, მათ შორის ქართულ ენაზეც. 

რობერ მერლი რომანში მოგვითხრობს რუდოლფ ლანგის (სინამდვილეში ოსვენციმის საკონცენტრაციო ბანაკის  კომენდანტის რუდოლფ ჰესის) ამბავს. ნაწარმოების კითხვისას ცხადი ხდება, რომ პარიზში რუდოლფის მამა მეძავს გადაეყარა და მასთან სექსუალური კავშირი დაამყარა. როდესაც ის გონს წამოეგო, გააცნობიერა, რომ ამ უღირსი აქტით მან დაარღვია ახალი აღთქმის ერთ-ერთი მცნება. სწორედ იმ წყეული დღიდან რუდოლფის ”ღვთისმოსავმა” მამამ გადაწყვიტა საკუთარ თავზე აეღო ყველა ის ცოდვა, რომელსაც მომავალში მისი ოჯახის წევრები ჩაიდენდნენ. თავისი შვილი, რუდოლფი კი, ყოველგვარ ბუებრივ და ადამიანურ უფლებას მოკლებული, მამის მხრიდან განუწყვეტელ სტრესულ მდგომარეობაში ჩაყენებული და ტრავმირებული ეკლესიისათვის გადაელოცა.

ბავშვობიდანვე რუდოლფს სისასტიკით აღსავსე ცხოვრება ჰქონდა. მამამისი გულქვა არსება იყო და ადამიანური ურთიერთობების არაფერი გაეგებოდა. ტვინიკოსმა მამამ შვილი აქცია რობოტად, რომელიც ნაცისტური პარტიის სამსახურში ჩადგა. ცოლადაც პარტიის წევრი შეირთო.  

რუდოლფ ლანგი და მსგავსი მენტალიტეტის მქონე გარეწრები, როგორც წესი, არიან მშიშარა კომფორმისტები, რომლებსაც პარტიულობა სჭირდებათ ნიღბად საკუთარი ცხოვრების კომფორტულად მოწყობისათვის. ხოლო რაც მათ ინტერესებში არ შედის ასეთ პირმეტყველ ცხოველებს სულ ცალ ფეხსაცმელზე ჰკიდიათ.

რობერ მერლის აზრით, მსგავსი დანაშაულებრივი გარემოსა და იმფანტილური დამოკიდებულების შექმნა შესაძლებელია ისეთ საზოგადოებებში, სადაც ხალხის აზრს ჩალის ფასი აქვს. ძალაუფლება ერთი ადამიანის ხელში გადადის და საზოგადოებრივ კონტროლს არ ექვემდებარება. ამგვარ სისტემაში მკვლელობა პრობლემის მოგვარების უსწრაფესი საშუალებაა. ავტორის თქმით, ნაცისტური რეჟიმის სამსახურში ასიათასობით რუდოლფ ლანგები იყვნენ, რომლებიც გამოირჩეოდნენ ზნეობით უზნეობაში და კეთილსინდისიერებით უსინდისობაში. რას გულისხმობს აღნიშნული სიტყვათშეთანხმება?

ნაცისტური რეჟიმის მმართველობის დროს, წვრილფეხა კადრები უფროსის ბრძანებას კეთილსინდისიერად, ყოველგვარი დაფიქრება-განსჯის გარეშე ასრულებდნენ. ვინაიდან ეს ბრძანება თავისი არსით არა მხოლოდ ზნეობას იყო მოკლებული, არამედ დანაშაულებრივიც გახლდათ, ამიტომ ბრძანებელიც და შემსრულებელიც – ორივე თანაბრად არის პოლიტიკური და სამხედრო დამნაშავე.

რომანის მთავარი პერსონაჟის ქმედება არ იყო მისთვის ნიშანდობლივი ბოროტებით განპირობებული, არამედ – უფროსისადმი ერთგულებით, ბრძანებლისადმი ბრმა მორჩილებით. მას აზრადაც არ მოსვლია გაერკვია სახელმწიფო პოლიტიკის მიღმა რა იყო დაფარული და იქცეოდა ისე, როგორც მოვალეობის კეთილსინდისიერი შემსრულებელი: იღებდა დავალებას ადამიანთა მასიურ გაჟლეტაზე და უნაკლოდ ასრლებდა მას. სწორედ ამასი მდგომარეობს ბრძანების გაუანალიზებლად შესრულების შემზარაობა.

პოსტს კი დავასრულებ ალბერტ აინშტაინის სიტყვებით:  ”სიტყვა პროგრესს არ ექნება არავითარი აზრი, სანამ ბავშვები იქნებიან უბედურები”.